Türk Ceza Kanunu'nun 90. maddesinde düzenlenen "İnsan Üzerinde Deney Suçu", insanların üzerinde deney yapma veya denemede bulunma eylemlerini suç saymaktadır. Bu suç, hem rızaya dayalı bilimsel deneyleri hem de tedavi amaçlı uygulamaları kapsamaktadır.​

Rızaya Dayalı Bilimsel Deneyler:

Rızaya dayalı bilimsel deneylerin ceza sorumluluğunu gerektirmemesi için şu koşulların yerine getirilmesi gerekir:​

Gerekli İzinlerin Alınması: Deneyle ilgili olarak yetkili kurul veya makamlardan gerekli izinlerin alınmış olması.​

Önceki Hayvan Deneyleri: Deneyin öncelikle insan dışı deney ortamında veya yeterli sayıda hayvan üzerinde yapılmış olması.​

Bilimsel Gereklilik: Hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, insan üzerinde de yapılmasını gerekli kılması.​

Zararsızlık: Deneyin, insan sağlığı üzerinde öngörülebilir zararlı ve kalıcı bir etki bırakmaması.​

İnsan Onuruna Uygunluk: Deney sırasında kişiye insan onuruyla bağdaşmayacak ölçüde acı verici yöntemlerin uygulanmaması.​

Fayda-Zarar Dengesi: Deneyle varılmak istenen amacın, kişinin sağlığı üzerindeki tehlike ve külfetinden daha ağır basması.​

Bilgilendirilmiş Rıza: Deneyin mahiyet ve sonuçları hakkında yeterli bilgilendirmeye dayalı olarak açıklanan rızanın yazılı olması ve menfaat teminine bağlı olmaması.​

Tedavi Amaçlı Denemeler:

Tedavi amaçlı denemelerin suç olmaması için şu şartlar gereklidir:​

Alternatif Tedavi Yöntemlerinin Tükenmiş Olması: Öncelikle bilinen tıbbi müdahale yöntemlerinin uygulanmasının sonuç vermediğinin anlaşılması.​

Uzman Hekim ve Hastane Ortamı: Tedavinin uzman hekim tarafından bir hastane ortamında yapılması.​

Bilgilendirilmiş ve Yazılı Rıza: Hastanın, tedavi konusunda yeterli bir şekilde bilgilendirilmesi ve yazılı rızasının alınması.​

Yargıtay Kararları:

Yargıtay, insan üzerinde deney ve deneme suçlarına ilişkin çeşitli kararlar vermiştir. Öne çıkan bazı kararlar şunlardır:​

Yargıtay 12. Ceza Dairesi, Esas: 2012/13207, Karar: 2012/16578, Tarih: 02.07.2012:

Psikolog olarak serbest çalışan sanığın, ilaç yazma yetkisi olmamasına rağmen mağdura antidepresan ilaçlar yazması ve tedavi sürecinde gerekli prosedürleri yerine getirmemesi nedeniyle mahkumiyetine karar verilmiştir.

Yargıtay 12. Ceza Dairesi, Esas: 2015/1045, Karar: 2015/19014, Tarih: 07.12.2015:

Kimyager olan sanığın, gerekli izinleri almaksızın ve aranan diğer koşulları yerine getirmeksizin, üç yıl süreyle ilaçları tedavi amaçlı denemesi suç olarak değerlendirilmiş ve mahkumiyetine karar verilmiştir.

Sonuç:

İnsan üzerinde deney ve deneme suçları, hem bilimsel hem de tedavi amaçlı uygulamalarda sıkı kurallara tabidir. Bu tür uygulamalarda, hukuki ve etik normlara uyulması esastır. Yargıtay kararları, bu alandaki uygulamaların denetlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.