İNSAN TİCARETİ SUÇU VE CEZASI

Giriş

İnsan onurunun ve özgürlüğünün temel değerler olarak kabul edildiği çağdaş hukuk sistemlerinde, bu değerlere yönelik en ağır ihlallerden biri şüphesiz insan ticareti suçudur. İnsan ticareti; bireylerin zorla, tehditle, kandırılarak veya güç kullanılarak istismar amacıyla alınıp satılmasıdır. Küresel ölçekte modern kölelik olarak da nitelendirilen bu suç, sadece bireysel bir hak ihlali değil, aynı zamanda ciddi bir insan hakları sorunu ve örgütlü suç türüdür.

Türkiye, hem coğrafi konumu hem de sosyoekonomik yapısı gereği insan ticareti açısından kaynak, geçiş ve hedef ülke konumundadır. Bu nedenle Türk Ceza Kanunu (TCK) insan ticareti suçunu ayrıntılı biçimde düzenleyerek ağır yaptırımlara bağlamıştır.

1. İnsan Ticareti Suçunun Tanımı ve Yasal Dayanağı

İnsan ticareti suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 80. maddesi kapsamında düzenlenmiştir. Suçun tanımında, kişilerin zorla çalıştırılması, fuhuşa zorlanması, organ ticareti gibi amaçlarla alınıp satılması esas alınmıştır. TCK, bu suçu “kişilere yönelik istismar” temelli bir hareket olarak ele almaktadır.

TCK m.80 – İnsan Ticareti:

“Bir kimseyi, zorla çalıştırmak veya hizmet ettirmek, esarete tâbi kılmak, bir kimsenin organlarının verilmesini sağlamak ya da fuhuş yaptırmak maksadıyla;
a) tehdit, baskı, nüfuz kullanma, zor veya cebir,
b) kaçırma, alıkoyma,
c) kandırma, menfaat sağlama veya mağdurun çaresizliğinden yararlanma
suretiyle bir yerden bir yere götüren, satan, satın alan, devreden veya bu fiillere aracılık eden kişi hakkında 8 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 10.000 güne kadar adli para cezası verilir.”

2. Suçun Unsurları

a. Fail ve Mağdur

• Fail: Herkes bu suçun faili olabilir. Ancak suç genellikle organize suç grupları tarafından sistematik şekilde işlenmektedir.

• Mağdur: Hem yetişkinler hem de çocuklar olabilir. Çocuklar söz konusu olduğunda rızanın varlığı dikkate alınmaz.

b. Hareket Unsuru

İnsan ticareti suçunda failin gerçekleştirdiği fiiller şunlardır:

• Kişiyi bir yerden başka bir yere götürmek, taşımak, devretmek, teslim almak, barındırmak veya alıkoymak

• Bu fiillerin zorla, tehditle, kandırmayla veya çaresizlikten yararlanarak yapılması

c. Amaç Unsuru (İstismar Niyeti)

Suçun oluşabilmesi için aşağıdaki amaçlardan biri aranır:

• Zorla çalıştırma

• Hizmet ettirme

• Esarete tâbi kılma

• Cinsel istismar (fuhuş)

• Organ temini

3. Cezai Yaptırım ve Nitelikli Hâller

a. Temel Cezalar

TCK 80. maddeye göre:

• Suçun basit hali için 8 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası ve 10.000 güne kadar adli para cezası öngörülmüştür.

b. Nitelikli Haller

• Mağdurun çocuk olması

• Suçun örgütlü şekilde işlenmesi

• Kamu görevlisinin görevini kötüye kullanarak işlemesi

Bu hallerde cezalar daha da artırılır. Ayrıca çocukların rızası hukuken geçersiz kabul edildiğinden, suçun oluşması için kandırma veya baskı gibi araçlar aranmaz.

4. Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler

a. İspat Sorunları

İnsan ticareti genellikle kapalı ve yasa dışı ortamlarda gerçekleştiği için somut delil bulmak zor olabilir. Mağdurların çoğu kez korku, utanç veya bağımlılık ilişkisi nedeniyle susması, soruşturma ve kovuşturma süreçlerini zora sokmaktadır.

b. Mağdurun Rızası

Özellikle ekonomik zorluk yaşayan bireyler, bazen gönüllü görünse de bu rıza hukuken geçerli sayılmaz. Yargıtay içtihatları da bu yöndedir: Eğer mağdur kandırılmış, baskı altında kalmış ya da çaresizlikten faydalanılmışsa rıza geçerli değildir.

c. Mağdurun Korunması

Suçun önlenmesinde mağdurun korunması kadar onun psikolojik ve fiziksel iyileştirilmesi, rehabilitasyonu, barınması gibi sosyal hizmetlerin etkinliği büyük önem taşır. Uygulamada bu hizmetlerin yetersiz olduğu eleştirileri sıkça dile getirilmektedir.

5. Ulusal ve Uluslararası İş Birliği

İnsan ticareti genellikle sınır ötesi bir suç olduğundan, sadece ulusal düzenlemelerle mücadele etmek yetersiz kalmaktadır. Türkiye, bu bağlamda:

• Birleşmiş Milletler Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Palermo Sözleşmesi'ni

• İnsan Ticaretiyle Mücadele Protokolü’nü

• Avrupa Konseyi İnsan Ticaretiyle Mücadele Sözleşmesi’ni

imzalamış ve iç hukukuna aktarmıştır. Bununla birlikte, etkin mücadele için istihbarat paylaşımı, ortak operasyonlar ve hukuki yardımlaşma mekanizmaları güçlendirilmelidir.

Sonuç

İnsan ticareti, insan hakları ve insan onuruna karşı işlenebilecek en ağır suçlardan biridir. TCK’nın 80. maddesi bu suça karşı ağır yaptırımlar öngörse de, uygulamada hâlâ ciddi yapısal ve hukuki eksiklikler söz konusudur. Özellikle mağdurların korunması, faillerin etkili biçimde cezalandırılması ve toplumun bilinçlendirilmesi, uzun vadeli mücadelede kilit rol oynamaktadır. Sadece cezai değil, sosyal ve ekonomik politikalarla da desteklenen bütüncül bir strateji geliştirilmesi kaçınılmazdır.