Şirketler Hukuku, ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesini sağlayan ve ticaret şirketlerinin kuruluşu, tescili, birleşmesi, bölünmesi, devri gibi konuları düzenleyen bir hukuk dalıdır. Aynı zamanda ticaret şirketleriyle ilgili hukuki ilişkileri inceler.
Şirketler, belirli bir amacı gerçekleştirmek için sözleşmeyle kurulan kişi birlikleridir. Şirket kavramı ve şirketin unsurları, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Türk Borçlar Kanunu'nda (TBK) yer almaktadır.
TBK'da adi ortaklık tanımı, şirket kavramının bir tanımı olarak kabul edilmektedir. Buna göre, adi ortaklık sözleşmesi, en az iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca (genellikle kazanç elde etme amacı) ulaşmak için birleştirdiği sözleşmedir.
Şirketin unsurları şunlardır:
-
Kişi Unsuru: İki veya daha fazla kişinin varlığı, bir şirket ilişkisinden bahsedebilmek için gereklidir. Burada gerçek ve tüzel kişi ayrımı yapılmamıştır. Ancak, kollektif şirkette ortaklar gerçek kişi olmalıdır, komandit şirkette ise komandite ortak tüzel kişi olamaz.
-
Sözleşme Unsuru: Şirketten bahsedebilmek için en az iki kişiyi bir araya getiren bir sözleşmenin varlığı gereklidir. Bu sözleşme, şirket sözleşmesi olarak adlandırılır. Bir sözleşme olmaksızın genellikle bir şirketten bahsetmek mümkün değildir. Adi şirketler için herhangi bir şekil şartı olmasa da ticaret şirketlerinde ağır şekil koşulları bulunur. Ticaret şirketi sözleşmesi, kurucular tarafından yazılı olarak hazırlanır ve noter tarafından onaylanır.
-
Sermaye Unsuru: Şirketlerin ortak amacını gerçekleştirebilmek için sermayeye ihtiyaçları vardır. Sermaye, şirket için önemlidir. Her ortağın getirdiği miktar sermaye payı olarak adlandırılır. Nakit, taşınır, taşınmaz gibi çeşitli ekonomik değerler sermaye olarak getirilebilir. Ancak, şirket türüne göre sermaye payının türü değişebilir.
- Affectio Societatis (Ortaklık İradesi): Ortakların eşit şekilde çaba ve özen gösterme yükümlülüğü olan affectio societatis, ortak amacın gerçekleştirilmesi için önemlidir. Tüm ortakların üzerine düşen görevleri yerine getirmesi gerekmektedir. Ayrıca, şirket ortaklarının şirketle rekabet etmemesi, şirket işlerini gözetme ve denetleme konusunda gerekli dikkat ve özeni göstermeleri gerekmektedir.
Şirketlerin Sınıflandırılması
- Düzenlendikleri Yere Göre Şirketler:
- Ticaret Şirketleri (TTK'ya göre): Kollektif şirket, komandit şirket, anonim şirket, limited şirket, kooperatif.
- Adi Şirket (TBK'ya göre).
- Özel Kanunlarda belirtilen şirketler: HAAO, sigorta şirketleri, faktöring finansman şirketleri, kamu bankaları, bankalar.
- Tüzel Kişiliğe Sahip Olup Olmamasına Göre Şirketler:
- Tüzel kişiliği olmayan: Adi şirket.
- Tüzel kişiliği olan: Ticaret şirketleri.
- Ortakların Şirket İçindeki Konumlarına Göre Şirketler:
- Şahıs şirketleri: Adi şirket, kolektif şirket, adi komandit şirket.
- Sermaye şirketleri: Anonim şirket, limited şirket, paylı komandit şirket.
- Sermaye Yapılarına Göre Şirketler:
- Şartlı sermaye.
- Esas: Anonim şirket, limited şirket.
- Değişken: Kooperatif, değişken sermayeli yatırım ortakları.
- Basit: Kollektif şirket, komandit şirket, adi şirket.
- Kayıtlı: HAAO, yeni TTK ile halka kapalı şirketlerde de mümkündür.
- Şirketin Üçüncü Kişilere Olan Borcu Nedeniyle Ortaklara Başvurulup Başvurulamayacağı ve Sorumluluğun Derecesine Göre:
- Sınırlı-sınırsız sorumluluk.
- Doğrudan-dolaylı sorumluluk.
- Adi-müteselsil sorumluluk.
