Deneme Süresinde İşten Çıkarılma

Deneme Süresinde İşten Çıkarılma

Türk İş Hukuku’na göre, deneme süresi, bir iş sözleşmesinin başlangıcında, hem işverenin hem de çalışanın karşılıklı olarak birbirini değerlendirebileceği bir süreçtir. Bu süre, işverenin çalışanın işine uygun olup olmadığını değerlendirmesi için fırsat tanırken, çalışan da işin şartlarını ve işyerini görme şansı elde eder. Deneme süresi, iş sözleşmesinin tam anlamıyla geçerli olmadan önce belirli bir süreyle iş ilişkisini denemeye olanak tanır. Ancak, deneme süresi boyunca işten çıkarılma da mümkündür.

1. Deneme Süresi Nedir?

Deneme süresi, bir iş sözleşmesinin başlangıcında, taraflar arasındaki iş ilişkisini test etmek amacıyla belirli bir süreyle yapılan bir düzenlemedir. Bu süre içinde işveren, çalışanın işyerinde başarılı olup olmayacağına karar verirken, çalışan da işin ve ortamın beklentilerine uygun olup olmadığını test edebilir.

Deneme süresi genellikle 2-3 ay arasında belirlenir ve iş sözleşmesinde açıkça belirtilmesi gerekir. Bu sürenin sonunda, işçi ve işveren arasında bir değerlendirme yapılır ve iş ilişkisinin devam edip etmeyeceğine karar verilir.

2. Deneme Süresi ile İlgili Yasal Düzenlemeler

Türk İş Kanunu'nda deneme süresine dair özel bir düzenleme yoktur. Ancak, deneme süresi genellikle iş sözleşmesinin bir parçası olarak kabul edilir. Deneme süresi, işverenin ve çalışanın birbirini değerlendirebilmesi için uygun bir ortam yaratır. Bu süre, hem işverenin hem de çalışanın haklarını güvence altına alırken, süre bitiminde iş sözleşmesi tam olarak geçerli hale gelir.

Deneme süresi boyunca işten çıkarılma konusunda da bazı özel durumlar söz konusudur. İş Kanunu'nda, özellikle deneme süresi ile ilgili herhangi bir özel madde bulunmamakla birlikte, işçi ve işveren, birbirlerine yönelik yükümlülükleri çerçevesinde hareket etmek zorundadır.

3. Deneme Süresinde İşten Çıkarma

Deneme süresi boyunca, işverenin işçiyi işten çıkarma hakkı vardır. Ancak, bu hak sınırsız değildir ve belirli koşullar altında geçerlidir.

a. İşverenin Deneme Süresi Sırasında İşçiyi Çıkarması

İşveren, deneme süresi sırasında işçiyi herhangi bir neden göstermeden işten çıkarabilir. Ancak, bu çıkarma işlemi sırasında bazı noktalar önemlidir:

İhbar Süresi: Deneme süresi boyunca işveren, işten çıkarma için belirli bir ihbar süresine uymak zorunda değildir. Ancak işçinin işe başlamasının üzerinden 6 aydan fazla bir süre geçmişse, ihbar süresi de geçerli olabilir. Deneme süresi için yasal olarak belirli bir süre yoktur.

Tazminat: Deneme süresi sırasında işten çıkarılan çalışanın kıdem tazminatı alma hakkı yoktur. Çünkü kıdem tazminatı, en az bir yıl çalışma süresini gerektirir. Ancak, işverenin işçiyi haksız yere işten çıkarması durumunda işçi, işe iade talep edebilir.

b. İşçinin Deneme Süresi Sırasında İstifa Etmesi

Bir işçi, deneme süresi sırasında işten ayrılmak istediğinde, ihbar süresi ve tazminat hakları açısından tam olarak yasal haklarını kullanabilir. Eğer işçi istifa ederse, işveren tarafından herhangi bir tazminat ödenmesi gerekmez. Ancak, işçi, işyerinden çıkmadan önce belirtilen ihbar süresine uymalıdır.

c. Deneme Süresinin Sonunda İşten Çıkarılma

Deneme süresi sona erdikten sonra, iş sözleşmesi tamamen geçerli hale gelir. Eğer işçi hala deneme süresindeki performansını gösteremediyse, işveren onu işten çıkarabilir. Ancak, bu durumda işçiye, normal çalışma süresindeki çıkarılma koşulları geçerli olacaktır. Yani işçi, işten çıkarılmadan önce ihbar süresini yerine getirmek zorundadır.

4. Deneme Süresi ve İşçinin Hakları

Deneme süresi sırasında işçilerin bazı hakları sınırlı olsa da, yine de belirli haklar geçerlidir:

İşçi, deneme süresi boyunca da işyeri kurallarına ve çalışma disiplinine uymak zorundadır. Eğer işçi işyeri kurallarına aykırı hareket ederse, işveren onu işten çıkarabilir.

Çalışma Koşulları: Deneme süresi boyunca işçinin çalışma koşulları, maaş ve diğer yan hakları tam olarak belirtilmeli ve işçinin hakları eksiksiz sağlanmalıdır. Yani işçi, deneme süresi boyunca da asgari ücret hakkını almalı, çalışma saatleri ve dinlenme süreleri gibi haklarına saygı gösterilmelidir.

5. Deneme Süresi Süresinin Uzatılması

Bazı durumlarda işveren ve çalışan, deneme süresini uzatmak isteyebilir. Ancak, bu uzatma, iş sözleşmesinde belirtilmeli ve iki tarafın da rızası gereklidir. Uzatılan deneme süresi, başlangıçtaki süreyle aynı kurallara tabi olacaktır.

6. Deneme Süresi ve İş Sözleşmesinin Feshi

Deneme süresi sırasında iş sözleşmesinin feshedilmesi, diğer sözleşme fesihlerinden farklıdır. Çünkü:

İşçi, deneme süresi sonunda işe devam etme kararı alabilir.

İşveren de, çalışanın işyerine uygun olmadığını düşünüp onu işten çıkarabilir.

İhbar süresi ve tazminat şartları genellikle deneme süresi içinde esnektir.

Sonuç:

Deneme süresi, iş sözleşmesinin başlangıcında, her iki tarafın da birbirlerini değerlendirebileceği bir süreçtir. Bu süre zarfında işverenin işçiyi işten çıkarma hakkı vardır ve genellikle herhangi bir sebep göstermesi gerekmez. Ancak, işçi haksız bir şekilde çıkarıldığını düşünüyorsa, iş hukukuna başvurarak yasal haklarını arayabilir. Deneme süresi sonunda, iş ilişkisi tamamen geçerli hale gelir ve işçi ile işveren arasındaki sözleşme şartları daha belirgin hale gelir.