BOZULMUŞ VEYA DEĞİŞTİRİLMİŞ GIDA VEYA İLAÇLARIN TİCARETİ

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun "Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar" başlıklı üçüncü bölümünün 186. Maddesinde düzenlenmiş bir suç tipidir. 

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti

Madde 186- (1) Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeyleri veya ilaçları satan, tedarik eden, bulunduran kimseye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve binbeşyüz güne kadar adlî para cezası verilir.

(2) Bu suçun, resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte bir oranında artırılır.

Kanun maddesine göre, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş her tür yenecek veya içilecek şeyleri veya ilaçları satan, tedarik eden, bulunduran kimseye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve bin beş yüz güne kadar adli para cezası verilir denilmiştir. 

SUÇUN KONUSU

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçunun konusu, bu suçun üzerinde işlendiği maddi varlığa sahip nesnelerdir. Gerek suçun isminden, gerekse kanun maddesinin metninden anlaşılacağı üzere suçun konusu, bozulmuş veya değiştirilmiş her türlü yiyecek veya içilecek şey veya ilaçlardır.

KORUNAN HUKUKSAL DEĞER

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçunda korunan hukuksal değer, suçun düzenlendiği TCK kitabının üçüncü bölümünün isminden de açıkça anlaşılacağı üzere kamunun sağlığıdır. Bireylerin sağlıklı yaşama hakkı bulunmaktadır. Sağlıklı yaşam için ise bireyler, sağlıklı bir çevrede ve sağlıklı besin maddeleri tüketerek bu haklarını hayata taşıyabilirler. Bireylerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak şekilde bozulmuş veya içeriği değiştirilmiş her türlü yiyecek veya içecek vaya ilaçların bireylerin kullanımına ve tüketimine sunulması, kamunun sağlığını tehlikeye sokacak ve bireylerin sağlıklı yaşama hakkını gerçekleştirmesine engel teşkil edecektir. 

SUÇUN MADDİ UNSURLARI

Fail

Bu suçun faili herkes olabilir. Suç, fail açısından herhangi bir özellik göstermez. Bu sebeple bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu özgü suçlardan değildir. Ancak dikkat edilmesi gereken husus failin niteliğidir. 186. Maddenin 2. Fıkrası uyarınca eğer fail bu suçu resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek veya sanatın icrası kapsamında işlemişse bu durum, cezada arttırım sebebi teşkil eder. 

Mağdur

Bu suçun mağduru toplumdur. Yani bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçunda mağdur, belli veya belirli kimseler değildir. Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilacı kullanarak hayatı veya sağlığı tehlikeye giren kişi, bu suçun mağduru olarak değil; suçtan zarar gören olarak isimlendirilir. 

Fiil

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçunda fiil, bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların kişilerin hayatını veya sağlığını tehlikeye sokacak biçimde satmak, tedarik etmek ve bulundurmaktır. Bu suç, suçun işlenmiş sayılması için kanunda öngörülen satma, tedarik etme veya bulundurma şeklinde sayılmış üç hareketten en az birinin veya birden fazlasının birlikte işlenmesi halinde mümkündür. Bu bakımdan satma, tedarik etme veya bulundurma fiilleri seçimlik hareketlerdir. Satma, tedarik etme veya bulundurma fiillerinin hepsinin birlikte gerçekleştirilmesi halinde birden fazla kez aynı suç işlenmiş olmayacaktır. Seçimlik hareketler aynı anda gerçekleştirilmiş olsa dahi tek bir suçun varlığından söz edilmektedir. Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu, somut tehlike suçudur. Bu nitelikteki gıda veya ilaçların kullanımı sonucunda kişide sağlık sorunlarının veya hayatı tehlikenin ortaya çıkması, yani kişinin biyolojisinde herhangi bir zararın meydan gelmesi aranmaz. İlgili gıda veya ilaçların ticaretinin kişilerin sağlığını veya hayatını tehlikeye sokacak şekilde yapılması yeterlidir. Bu bakımdan suç, zarar suçu değil; somut tehlike suçudur. Bu suçun oluşabilmesi için yenilecek veya içilecek her türlü gıda veya ilaçların kişilerin sağlığını veya hayatını tehlikeye sokacak şekilde bozulması veya değiştirilmesi gerekir. Gıda veya ilaçların kişilerin hayatını veya sağlığını tehlikeye sokacak şekilde bozulduğunun veya değiştirildiğinin tespiti, hazırlanan bilirkişi raporu neticesinde ortaya çıkacaktır. Her türlü bozulma veya değiştirilme bu suça vücut vermez. Örneğin bir gıda maddesinin şeklinin bozulması, gıdanın ezilmesi gibi değişimler kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokmayabilir. Bunun ayrımı bilirkişi tarafından yapılacaktır. 

SUÇUN MANEVİ UNSURU

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu, kast ile işlenebilir. Suçun taksirle işlenmesi mümkün değildir. Yani fail, suçun kanuni tanımında öngörülen unsurları bilerek ve isteyerek gerçekleştirir ve bunun sonucunda kişilerin hayatının ve sağlığının tehlikeye girmesi sonucunun gerçekleşmesini ister. Kastın türü ise, genel kast veya olası kasttır. 

SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ

Teşebbüs

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçunda fiil, satma, tedarik etme veya bulundurma şeklinde gerçekleştirilebilir. Fail, ilgili suçu satma şeklinde gerçekleştirdiğinde bu suça teşebbüs mümkündür. Zira fail, satıcı olarak, değiştirilmiş veya bozulmuş gıda veya ilaçları alıcıya satmak üzere iken elinde olmayan sebeplerle satış işlemini gerçekleştiremezse bu suç teşebbüs aşamasında kalır. Örneğin fail, satışı gerçekleştirecekken, bir polis baskını neticesiyle satışı yapamadıysa ilgili suça teşebbüsten ceza alır. Bu suçun işlenmesine yarayan diğer seçimlik hareket ise tedarik etmedir. Tedarik etme, kelime anlamı ile arayıp bulmak veya sağlamak demektir. Fail, bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçları sağlamak için tedarik etmek yoluyla bu suçu işleyebilir. Fail, belirtilen nitelikteki gıda veya ilaçları tedarik ettiği anda suçu işlemiş olur. Tedarik etme seçimlik hareketi ani hareketle işlenir. Tedarik etme fiiline yine de teşebbüs mümkündür. Fail, bozulmuş veya değiştirilmiş nitelikteki gıda veya ilaçları tedarik edeceği sırada elinde olmayan sebeplerle tedarik etme hareketini gerçekleştiremezse suça teşebbüsten cezalandırılır. Değiştirilmiş ve bozulmuş gıda veya ilaçların ticareti suçunda bir diğer seçimlik hareket ise bulundurmadır. Fail, kanunda sayılan nitelikteki gıda veya ilaçları elinde bulundurduğu süre zarfı boyunca suçu işlemeye devam etmektedir. Bu yönüyle fail, bulundurma şeklindeki seçimlik hareketi gerçekleştirmesi ile birlikte suç kesintisiz olarak işlenir. Kesintinin gerçekleştiği an ise suçun tamamlandığı andır. Kesintisiz suçlara ise teşebbüs mümkün değildir. 

İştirak

Satma ve tedarik etme seçimlik hareketlerinin gerçekleştirilmesine iştirak mümkündür. Bulundurma şeklinde seçimlik hareketin gerçekleştirilmesi halinde ise kesintinin gerçekleştiği ana kadar suç işlenmeye devam etmektedir. Kesinti gerçekleştiği anda ise suç tamamlanır. Suçun tamamlanması yani kesintinin gerçekleştiği ana kadar suça iştirak mümkündür.

İçtima

Suç, zincirleme şeklinde gerçekleştirilebilir. Zincirleme suç, aynı suçun bir kişiye karşı farklı zaman aralıklarında birden fazla kez işlenmesi ile mümkündür.

GÖREVLİ MAHKEME

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçunda görevli mahkeme asliye ceza mahkemeleridir. 

 HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ

Hapis cezasının ertelenmesi

Madde 51- (1) İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır. Ancak, erteleme kararının verilebilmesi için kişinin;

a) Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması,

b) Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması,

gerekir.

(2) Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, infaz hâkimi kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir.[8]

(3) Cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz.

(4) Denetim süresi içinde;

a) Bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programına devam etmesine,

b) Bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,

c) Onsekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine,

mahkemece karar verilebilir.

(5) Mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek bir kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek infaz hâkimine verir.(8)

(6) Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir.

(7) Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine infaz hâkimliğince karar verilir.[9]

(8) Denetim süresi yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır.

Faile, işlemiş olduğu bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçundan dolayı iki yıl veya daha az süreli hapis cezası verildiyse, failin TCK m.51'de yer alan diğer şartları sağlaması koşulu ile, almış olduğu hapis cezasının ertelenmesine karar verilebilir. Ancak fail hakkında TCK m.186'da öngörülen adli para cezası hakkında cezanın ertelenmesine karar verilmesi mümkün değildir.

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI

Hükmün açıklanması ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması

Madde 231 –

(5) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.) Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama

sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise;

mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin

hükümler saklıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında

bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.

5271 sayılı CMK'nın 231. Maddesi uyarınca hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için faile verilecek ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ise hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkündür.

UZLAŞMA

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu, uzlaşma kapsamında sayılan suçlardan olmadığından, failin uzlaşma hükümlerinden yararlanması mümkün değildir.