İHMALİ DAVRANIŞLA KASTEN ÖLDÜRME SUÇU

Giriş

Ceza hukukunun temel amacı, bireylerin temel haklarını – özellikle de yaşam hakkını – koruma altına almaktır. Kasten öldürme suçu, bu hakka yönelik en ağır ihlallerden biridir. Suçun klasik hali, failin aktif bir davranışla (örneğin bıçaklama, ateş etme) bir kişinin ölümüne neden olmasıdır. Ancak bazı durumlarda ölüm, failin hareketsiz kalması yani bir yükümlülüğü yerine getirmemesi sonucu meydana gelebilir. Bu durumda söz konusu olan fiil, "ihmali davranışla kasten öldürme" suçudur.

Bu makalede, ihmali davranışla işlenen kasten öldürme suçu, hukuki niteliği, unsurları, Türk Ceza Kanunu’ndaki yeri ve uygulamadaki sorunları açısından ele alınacaktır.

1. Suçun Hukuki Niteliği ve Teorik Temeli

Ceza hukukunda davranış iki şekilde olabilir:

• Aktif davranış (icrai hareket): Kişinin bir şeyi yaparak sonuca neden olması.

• İhmali davranış (ihmali hareket): Kişinin yapması gereken bir şeyi yapmayarak sonuca neden olması.

İhmali hareketle suç işlenebilmesi için failin belli bir hareket etme yükümlülüğü bulunmalıdır. Bu yükümlülük yoksa, basit bir ihmalle ölüm gerçekleşse bile fail ceza sorumluluğu taşımaz.

Garanti Yükümlülüğü (Hukuki Yükümlülük) Nedir?

İhmali davranışla öldürme suçunun temelinde, failin mağdur üzerindeki koruma veya önleme yükümlülüğü yer alır. Bu yükümlülük şuralardan doğabilir:

• Kanun (örneğin ebeveynin çocuğunu koruma yükümlülüğü)

• Sözleşme (örneğin bir bakıcının görev sözleşmesi)

• Ön davranış (örneğin kazaya sebep olan birinin yardım yükümlülüğü)

• Kamu görevi (örneğin bir polis memurunun vatandaşın can güvenliğini koruma yükümlülüğü)

2. Yasal Çerçeve: Türk Ceza Kanunu m.83

Türk Ceza Kanunu m.83 “İhmali davranışla kasten öldürme” suçunu düzenlemektedir:

“Kişinin, kasten öldürme fiilini, yapması gereken bir hareketi yapmayarak gerçekleştirmesi halinde, hakkında kasten öldürme suçuna ilişkin hükümler uygulanır.”

Bu düzenlemeye göre:

• Failin bilerek ve isteyerek ölüm sonucunu hedeflemesi gerekir (kast).

• Ölüm, bir şey yapmamakla meydana gelmelidir (ihmal).

• Failin, mağdurun yaşamını korumaya yönelik açık bir yükümlülüğü olmalıdır.

3. Suçun Unsurları

a. Fail ve Mağdur

• Fail herkes olabilir; ancak önemli olan, failin mağdura karşı harekete geçme yükümlülüğünün bulunmasıdır.

• Mağdur, koruma yükümlülüğü altındaki kişidir. Örneğin çocuk, hasta, mahkum, kazazede vb.

b. Maddi Unsur: İhmali Davranış

• Kasten öldürme sonucunun bir eylemsizlikle meydana gelmesi gerekir.

• Ancak herkesin bu yükümlülüğü yoktur. Yalnızca garanti yükümlülüğü olan kişiler için suç oluşur.

c. Manevi Unsur: Kast

• Failin ölüm neticesini bilerek ve isteyerek gerçekleştirmesi gerekir.

• Taksirle ölüm (örneğin dikkatsizlik) ayrı bir suçtur; bu madde kapsamında değerlendirilemez.

4. Uygulama Örnekleri

Örnek 1: Anne, aç kalan çocuğuna bilerek yemek vermez ve çocuk açlıktan ölür.

• Anne, çocuğuna bakmakla yükümlüdür.

• Kast vardır: Sonucu bilerek ve isteyerek yaratmıştır.

• İhmali davranışla kasten öldürme suçu oluşur.

Örnek 2: Bir özel hastanede görevli hemşire, hastanın hayati öneme sahip ilacını bilerek vermez. Hasta ölür.

• Hemşire, görev nedeniyle garanti yükümlülüğü altındadır.

• İhmal sonucu ölüm meydana gelmiştir.

• TCK m.83 kapsamında sorumluluk doğar.

5. İhmali Davranışla Kasten Öldürme ile Diğer Suçların Ayrımı

6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

a. Yükümlülüğün Tespiti

Mahkemeler, failin garanti yükümlülüğü olup olmadığını titizlikle değerlendirmelidir. Bu yükümlülüğün kaynağı net değilse, ceza sorumluluğu doğmayabilir.

b. Kastın Belirlenmesi

Kast, içsel bir durum olduğundan doğrudan tespit edilemez. Olayın tüm koşulları, failin davranış biçimi, olay öncesi ve sonrası dikkate alınarak değerlendirme yapılır.

c. İhmalin Sonuca Etkisi

Ölüm neticesinin gerçekten failin ihmalinden kaynaklandığının, başka bir neden olmadığının somut biçimde ispat edilmesi gerekir.

Sonuç

İhmali davranışla kasten öldürme suçu, ceza hukuku bakımından hem teknik hem de ahlaki yönü ağır olan bir suç tipidir. Failin doğrudan bir hareketle değil, hareketsiz kalarak bir kişiyi ölüme sürüklemesi, suça farklı bir karakter kazandırmaktadır. Bu nedenle suçun oluşabilmesi için failin özel bir yükümlülük altında bulunması ve ölüm sonucunu bilerek ve isteyerek meydana getirmesi şarttır.

Türk Ceza Kanunu’nun 83. maddesi, bu suç türünü açık bir biçimde düzenleyerek cezasızlık sorununu ortadan kaldırmaya çalışmaktadır. Ancak uygulamada hâlâ yükümlülüğün kapsamı ve kastın ispatı gibi birçok sorun yaşanmaktadır. Bu nedenle suçun hem yargı hem de öğretide daha derinlemesine ele alınması ve netleştirilmesi gerekmektedir.