HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU’NDA BEKLETİCİ SORUN KAVRAMI
Giriş
Yargılama faaliyetinin temel amacı, maddi gerçeğe ulaşarak adil bir karar verilmesini sağlamaktır. Ancak bazı durumlarda, bir davada sağlıklı bir karar verilebilmesi için başka bir davanın sonucunun beklenmesi gerekir. İşte bu gibi durumlarda karşımıza çıkan kavram, **bekletici sorun (diğer adıyla "bekletici mesele")**dür. Türk Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) bu durumu özel olarak düzenlemiştir.
Bekletici Sorunun Tanımı
Bekletici sorun, bir davanın sağlıklı bir şekilde karara bağlanabilmesi için başka bir davanın sonucunun beklenmesinin gerekli olduğu hâllerde ortaya çıkar. Yani, görülmekte olan bir davanın esası, başka bir yargılamanın sonucuna doğrudan bağlıysa, mahkeme o diğer davanın sonucunu bekler.
HMK m.165 bu hususu düzenlemektedir. İlgili hükme göre:
“Bir davada verilecek hüküm, başka bir mahkemede görülmekte olan davanın sonucuna bağlı ise, mahkeme o davanın sonucunun beklenmesine karar verebilir.”
Bekletici Sorunla İlgili Koşullar
Bir hususun bekletici sorun sayılabilmesi için bazı şartların gerçekleşmiş olması gerekir:
-
İki ayrı dava bulunmalıdır. Bu davalardan biri, diğerine bağlı niteliktedir.
-
Beklenilecek davanın sonucu, esas davayı doğrudan etkiler. Yani, bir dava diğer davanın sonucuna göre karar verilebilecek bir durumda olmalıdır.
-
Mahkeme takdir yetkisine sahiptir. HMK uyarınca mahkeme, bekletici mesele yapılmasına karar verebilir. Ancak bu bir zorunluluk değildir; hâkim, olayın özelliğine göre beklememeyi de tercih edebilir.
Bekletici Sorunun Özellikleri
-
Yargılamayı durdurur ama sona erdirmez. Bekletici sorun kararı verildiğinde, esas dava ilerlemez, sadece beklemeye alınır.
-
Taraflarca ileri sürülebileceği gibi, mahkeme de resen karar verebilir.
-
Ancak beklenen davanın sonucunun kesinleşmesi gerekebilir. Yani sadece ilk derece mahkemesi kararı yeterli olmayabilir.
-
Zamanaşımını etkilemez. Bekletici mesele sürecinde zamanaşımı işlemez.
Örnek Olay
Bir kira alacağı davasında, kiracının kiraya verenin malik olmadığını iddia ederek mülkiyetin gerçek sahibinin belirlenmesi için başka bir dava açtığını varsayalım. Mülkiyet davası sonuçlanmadan kira alacağı hakkında sağlıklı bir karar verilemeyeceği için, kira davasında mülkiyet davası bekletici sorun yapılabilir.
Eleştirel Bakış
Bekletici sorun kurumu, yargılamada çelişkili kararların önüne geçilmesi açısından oldukça önemlidir. Ancak bu kurumun suiistimal edilmesi hâlinde, davaların gereksiz şekilde uzamasına neden olabilir. Bu nedenle hâkimlerin, bekletici sorun kararını verirken ölçülü, dikkatli ve somut olayın gereklerine uygun şekilde karar vermesi gerekir.
Sonuç
HMK m.165 ile düzenlenen bekletici sorun kurumu, yargılamada adaletin sağlanması, doğru karar verilmesi ve çelişkili kararların önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Ancak yargılama sürecini uzatmaması adına dikkatli kullanılmalı ve her somut olay özelinde değerlendirilmelidir.
